ROMA DÖNEMİ

ROMA DÖNEMİ


ROMA KENTİ: M.Ö.200 yıllarından itibaren Anadolu,Roma İmparatorluğu’nun etkisi altına girdi.Roma İmparatorluğu geniş topraklar üstünde farklı kültür,inanç ve geleneklere sahip halkları kapsıyordu. Yönetimin güvenlik konusunda ciddi sorunları vardı.Bu nedenle tüm eyaletlerde kentler kurarak veya var olanları iyileştirerek amaçlarını gerçekleştirdi.Eyaletlere ayrılan Anadolu’da kentlerden vergiler toplanırdı.Yönetimde olanlar zenginleşti.Varlıklı insanlar kentlerde kamu yararına tapınaklar,tiyatrolar,çeşmeler,hamamlar yaptırdılar.Anıtsal kemerler,sütunlu caddeler yaygınlaştı.Pahalı oyunlar,gösteriler düzenlendi.

Bu toplumsal ve ekonomik koşullar sonucu Anadolu’da,Roma kent uygarlığı oluştu.Büyük boyutta ve çok süslü yapılan kamu binaları,kentlerin övünç kaynağını oluşturuyordu.
Pergamon,Ephesus,Aphrodisias gibi kentlerdeki yapı kalıntıları bunu doğrular.

SURLAR : Roma döneminde kent surları,kentin planı ve sokak sistemiyle bütünleşmiş ana caddeler,kent merkezinden doğruca kapılara ulaşmıştı.Bir bağımsızlık simgesi olan surlara çok harcamalar yapılırdı.

FORUM : Forum,Agora’ya benzer şekilde Roma yaşamının merkezi oldu.Etrafına sütunlar eklendi.Dükkanlar ve iş yerleriyle çevrili forum,bağımsız ve çevresi kapalı bir alan olarak gelişti.Birçok kentte forum,dükkanlar,tapınaklar,bazilika ile çevrili,yönetim ve ticaret işlevlerini kendi içinde barındıran bir merkez oldu.

EVLER : Roma kentinde kare biçimli konuk adaları üretildi.Bu adaların boyutları değişik olmakla birlikte,sonuçta eşitlik düşüncesini simgeliyordu.Eşit povsellerde aynı tip evler yapılıyor,ev alıp-satmak,yeni konutlar yapmak yasalarla belirleniyordu.Anadolu’daki Roma kentlerinde nüfus artışı nedeniyle konut sıkıntısı vardı.Buna bağlı olarak çok katlı yapılar ortaya çıktı.Varlıklı kişilerse zengin döşeli villalarda yaşamaktaydılar.Bu dönemde Romalı mimarlar,Miletos,Riene,Delos ve Rhodos evlerinden esinlenerek bir ev tipi ürettiler.

Peristilli ev olarak tanımlanan ve merkezi avlu,kabul salonu ile bahçeden oluşan bu ev tipinde,avlunun etrafı heykellerle süslenir zeminde mozaik,duvarlarda fresko bezeme yapılırdı.Perge’de M.S.III. ve IV. Yüzyıllara ait evler bulundu.Side,Sardis,Ephesos’ta peristilli ev kullanılmaya devam edildi.

SOKAKAKLAR : Roma döneminde sokaklar taşla döşendi.Sütunlu caddelerin altından kanalizasyon ve su kanalları yapıldı.Yağmur ve sel sularıyla,hamam,çeşme ve tuvaletlerden gelen atık sular kolaylıkla kent dışına veya nehirlere boşaltıldı.

SU KEMERLERİ : Uzak mesafelerden kentlere kemerlerle su taşınırdı.Pergamon’da,
II.Eumenes döneminde yüksek basınçlı su sistemi kullanılarak akropole çıkarıldı.Yüksek bir dağda su kaynağı bulunduktan sonra,bu suyu kente getirmek için,pişmiş toprak veya kurşundan yapılan künkler döşenirdi.Bazı kentlerde kayalara oyularak,yada örülerek su kanalları yapılmıştır.

MEZARLAR : Hellen mezar tipleri Romalılar tarafından da kullanılıyordu.Yeraltı mezar odaları(Katakomp) kayaya oyulan mezarlar ve toprak çukurların,taş veya pişmiş toprak levhalarla örülmesi yaygın olarak kullanılırdı.Ölü yakıldığı takdirde,küllerini saklayan urneler,yer altı mezarlarına konur ve üzerlerine ölünün adı yazılırdı.Ölü gömme merasimi memurlar tarafından yürütülürdü.En yakın akrabası,ölü’nün son nefesini bir öpücükle alırdı.
Sonra ölü’nün huzur içinde yatması için gözleri ve ağzı kapatılırdı.Bundan sonra ölü’nün başında bulunanlar,birkaç defa ölü’nün adını tekrar ederek bağırırdı.

Fakir kişinin ölüsü yıkandıktan sonra,bir tabuta konulur ve akşam mezarlıkta gömülürdü.
Zenginin cenazesi muhteşem olurdu.Görevli memurlar ölü’yü sıcak suyla yıkar,yağlar,giyindirir ve süslerdi.Fildişi bir yatağa konulan ölü,ayakları kapıya dönük olarak evin avlusuna yerleştirilirdi.Evin kapısında yas olduğunu belirten selvi ve çam ağaç dalları asılırdı.
Ölü avluda yedi gün durduktan sonra gömülürdü.Cenaze törenleri evin önünden başlar, ağlayan kadınlar ağıtlar söylerler,aktörler ölünün atalarının maskelerini takarak yürürlerdi.
Ölü’nün mezara gömülmesi’nin dokuzuncu gününde,mezarı başında bir yemek verilirdi.
Süt.bal,zeytinyağı ve kurban kanı’nın karıştırıldığı yemek günlerce dağıtılırdı.Ayrıca ölü’nün doğum ve ölüm yıldönümlerinde akrabaları kurban keserdi.

HAMAMLAR : Romalılar için hamam sağlık ve temizlik anlamı taşıyordu.Kamuya ait olduklarından tüm önemli kentlerde,anıtsal hamam yapıları vardır.Anadolu’da İmparatorlar veya zengin kişilerce yapılmış çok büyük hamam kalıntılarına rastlanmaktadır.Hamamlar herkes için bir buluşma yeriydi.İmparatorluğun zengin döneminde kitaplık ve müze gibi bölümler ilave edildi.Hamam yapıları önceleri basit bir düzene sahipti.Sonraları sıcak terleme, ılık,soğuk,yağlanma,soyunma,giyinme gibi bölümler oluşturuldu.Hamamda gün boyu normal yıkanma süresi devam ediyordu.İmparatorluk döneminde kandillerle aydınlatılarak geceleri de açık tuttular.Hamamda yağla temizlenilirdi.Yıkandıktan sonra çeşitli yağlarla masaj yapılırdı.
Hamamdan çıkarken temiz giysilere koku sürülürdü.

ZAFER TAKLARI : Romalılar bir kişi onuruna veya bir olayın şerefine zafer takları inşa ettirmiştir. Romalılar tarafından çok kullanılan zafer takları’nın Hellen mimarisinde örneği yoktur.Bir zafer kazanan ordu ve komutanı kente gelirken Zafer tak’ının altından geçerdi.
Üzerinde zaferi simgeleyen kabartmaların yapıldığı taklar bir,iki,üç kemerli olabilirdi.

YAŞAM: Gelişen Roma kent yaşamında, ortaya çıkan sorunları çözmek için yasalar çıkartılmıştır.Kamu yapılarına ve arazisine karşı haksız işgaller daima vardı.Sokaklarda çıkma yapan balkonlar yasa dışı kanal kazmalar bir sorun yaratıyordu.Yasalara göre para cezası uygulanıyordu.Komşular arasında mülkiyet ve sınır kavgalarına çok sık rastlanıyordu.İnsan ve
Hayvan gübrelerinin ekonomik değeri olduğundan sokakta toplanıyor ve berbat bir koku saçıyordu.Ayrıca boş arsalara çöp dökülüyordu.Yasalara göre mülk sahipleri birey olarak veya guruplar halinde sokakların bakımından atıkların kaldırılmasından sorumlu idiler.Geç Roma devrinde savaşlar nedeniyle düzen bozulup vergiler arttı.Askerler yönetime karışmaya başladı.Kamu yapılarının bakımı,kentlerin parasal kaynakları üzerinde sürekli yük oluşturdu.Roma toplumunda insanlar eğlence ve dini festivallerde bir araya gelirdi.Varlıklı insanların ün kazanmak için kamu binalarını inşa ettikleri ve bağışta bulundukları bilinir.Hıristiyan dininin yaygınlaşması ile birlikte,insanlar kiliselerde toplanmaya başladı.Yapıların çoğu işlevsiz kaldı.Tiyatro Gymnasion ve Hamamlar etkinliklerini kaybetti ekonomi çöktü. Aphrodisias’ta bulunan yazıtlardan öğrendiğimize göre kentin varlıklı kişileri artık görev almak için yarışmamakta ve bağışta bulunmamaktadır.Siyası yaşam Sardis, Ephesos,Aphrodisias gibi eyalet başkentlerinde yoğunlaştı.Sivil kurumlar dağılmaya başladı. Meclisler küçüldü Valiler piskoposlar ve varlıklı kiliseler güçlendi.Roma kentleri köy koşullarına döndü.Kamu mimarlığı bozuldu.Ancak varlıklı insanlar kendi konutlarına bol para harcayarak inşa ettirmeyi sürdürdüler.Gösterişli konutlar Batı ve Güney Anadolu kentlerinden yaygınlaştı.Böylece toplumda derin ayrılıklar ortaya çıktı.Hellen kentlerinde işler kamu binalarında yürütülürdü.Oysa Romalı varlıklı kesim evlerini iş yeri gibi kullanıyordu.Yasal güç kurumlardan kişilere geçmişti.Toprak sahibi okurlar koruyucu ve hayır sahibi rolünde yönetimi ele aldılar.Geç Roma kentlerinde görülen mimari toplumdaki bu siyasal değişimi yansıtır.Yüksek tavanlı mozaik döşeli, peristilli evler çok gösterişlidir.Ephesos ve Sardes’te yer alan büyük evler pahalı ama hayranlık uyandıran yapılardır.Anadolu’da insanların çoğu kent dışında, kırsal alanlarda, köylerde yaşamaktaydı.Bu yörelerde basit taş, kerpiç ve ahşap malzeme kullanılarak binalar yapılıyordu.Aynı aile ayni topraklar üzerinde aynı evlerde çok az değişiklikte yaşamını sürdürüyordu.M.S.VI.-VII. Yüzyılda Anadolu’da nüfus azaldı, kent yaşamı sona erdi.Yerleşim birimleri köy şeklinde devam etti.

Roma döneminde ekonomi kölelik üzerine kurulmuştu.Kölelerin satın alınması, eğitilmesi ve barındırılması gerekiyordu.Masrafları çoktu.Siyasette güçlü kişiler çok büyük varlıklara sahipti.Birçok kişinin inanılmaz serveti vardı.Toplum sınıflara bölünmüş eş, dost, akraba ilişkileri çok güçlenmişti.Evin erkeği varlıklı kişi ise, sabahları sekreteriyle birlikte misafirlerini kabul ederdi.Paidogogus (özel öğretmen) ile birlikte erkek çocuklar sabahları okula giderdi.Genellikle bir köle olan Paidogogus çocuğu okula götürüp getirir ve evde ek eğitim verirdi.Kız çocukları evde eğitilirdi.Okula göndermek yaygın değildi.Eğitimin esası Latince-Hellence okuma-yazma ve aritmetikti.Evin hanımı varlıklı ise, sabahları kölelerin işlerini denetler, dokuma ve yemek işlerini düzenlerdi.Evin avlusunda oturulur, sarnıçta toplana su kullanılırdı.Evlerinde su olmayanlar, köleleri ile çeşme ve kuyularından su sağlarlardı.Yoksul aileler çok katlı evlerde, küçük odalarda barınır ve yemeklerini mangallarda pişirirlerdi.Fırından ekmek, dükkanlardan şarap, peynir, meyve satın alırlardı.Sokaklardaki satıcılar sattıkları malların türlerine göre kasap, manav, balıkçı gibi gruplar oluştururdu.Öğle yemeğinde hafif yiyecekler yenirdi.Buğday, arpa ekmeği,et, balık, sebze ve peynir sevilen yiyeceklerdi.Ayrıca fasulye, soğan, zeytin ve incir yaygın olarak tüketilirdi.İçecek olarak su veya su karıştırılmış şarap içilirdi.Kırsal kesimde çorba su veya sütle pişirilen tahıl esaslı lapalar ana yiyecekti.Öğle yemeğinin hafif olması öğleden sonra yapılacak spor ve hamam için gerekli idi.Hamam sosyal klüp, Gymnasion, kitaplık ve sanat galerisi işlevlerini görüyordu.Spordan sonra yıkanma süresince hoşça vakit geçirilirdi. Hamamlar düşük bir ücret karşılığında herkese açıktı.Varlıklı kişilerin evlerinde özel hamamları vardı.Akşam yemeği için eve dönmeden, kuralları dama ve tavla oyunlarına benzeyen oyunlarda oynanırdı.Ancak kültürlü sınıf, müzik dinlemek, kitap okumak gibi kibar ve kişisel etkinlikleri tercih ederdi.

Romalılar giydikleri tunik ile sınıflarını belli eder.Tüccarlar ayak bileklerine kadar uzanan tunik giyerdi.Asker ve köleler kısa tunik, senatörler ise çizgili ve çok uzun tunik giyerlerdi.Bu tip gözle görülür bir sınıflandırma çok şaşırtıcıydı.Özgür doğmuş vatandaşlar arasında bir bölünmeyi ifade ediyordu.Tiyatro, araba yarışları ve arena eğlence için gidilecek yerlerdi.Araba yarışları yahut gladyatör oyunları sırasında seyirciler arasında kavga çıkar birbirlerine saldırırlardı.Yarışlar sırasında müşterek bahis oynanırdı.Akşam yemeği ev yaşantısının odak noktası idi.Kadınlar, çocuklar, misafirlerle birlikte yemek yenirdi.Erkekler şilte ve yastıklarla döşeli divanlarda yarı uzanmış bir biçimde yemek yerdi.Kadınlar iskemle de çocuklar taburede oturur kölelerde hizmet ederdi.Salata, salyangoz, yumurta, arpa ekmeği, zeytin, pancar, soğan, istiridye gibi yiyecekler, ballı şarapla yenirdi.Şaraplar ağır be tatlı olduğundan suya karıştırıldı.Yemek elle yenir, eller köleler tarafından yıkanırdı.Yemek sırasında müzik dinlenir, ayrıca dans eden kızlar ve akrobatlarda bulunurdu.Yemekten sonra misafirler köleleriyle birlikte evlerine dönerlerdi.

Kent dokusu içinde aşk evleri de yer almakta ve işlevini sürdürmektedir.Akşamları kentin sokaklarında müşteri bekleyen fahişeler giydikleri toga ile tanınırdı.Fahişeler aldıkları ücretin bir kısmını vergi olarak öderlerdi.Kenti oluşturan yapısal öğeleri ve sosyal yaşamına değindiğimiz Helen ve Roma kentleri günümüze kadar ayakta kalabilmeyi başarmış anıtsal eserleri kurumlarıyla dönemlerinin uygarlık düzenlerini kanıtlamaktadır

güzel paylaşım sağolasın.ustam..