LYDİA UYGARLIĞI (M.Ö. 700-300)

LYDİA UYGARLIĞI (M.Ö. 700-300)
Batı Anadolu’da Gediz ve Küçük Menderes yörelerinde oturan bu halkın nereden geldiği kesin olarak belirlenememiştir. Antik dönem yazarları onların güneydeki Karyalılar ile kuzeydeki Mysialılar ve Frigler ile akraba olduklarını söylerler. Hint-Avrupa karakterli bir dilleri olan Lydialıların Batı Anadolu’da M.Ö. 2. binyılın ikinci yarısından itibaren varoldukları kabul edilmektedir. En ileri dönemlerindeki kralları aşağıda verilmektedir :

Gyges M.Ö. 680-652

Ardys M.Ö. 652-625

Sadyattes M.Ö. 625-610

Alyattes M.Ö. 610-575

Kroisos M.Ö. 575-546

Lydia’nın parlamasının nedeni bölgede bulunan altın madenleriydi. Bu madenin M.Ö. 7. yüzyılın başından beri Sardes’te işletilmeye başlaması Lydia’lıları zenginleştirmiş ve güçlendirmişti. Lydia’nın Anadolu’daki uygarlığa katkısı daha çok ekonomi dalında olmuştur. Altın sikkeler basarak ticaretteki değiş-tokuş usulünü değer ekonomisine çevirmişlerdir.

Lydia tarihinin bazı dönemlerinde Frigleri de yıkan Kimmerlerin saldırısına uğradı ve Sardes kenti Kimmerlerle birlikte yine göçebe bir topluluk olan Trerler tarafından da yağmalandı. Ayrıca Medler ve Perslerle de çeşitli kez savaşlar yapmışlardır. M.Ö. 28 Mayıs 585 günü Medlerle yapılan savaş sırasında güneş tutulması meydana gelmiş ve savaş böylece sona ermiştir. Lydia devletine son veren Pers kralı Kyros olmuştur.

Lydia soyluları ölülerini, Friglerdeki gibi tümülüslere gömüyorlardı. Bu tümülüsler Sardes’in kuzeyinde Marmara Gölü kıyısında yer alırlar. Bunlardan 355 m. çapında ve 61 m. yüksekliğindeki tümülüs Anadolu’daki en yüksek yığma mezar örneğidir.

Çok zengin olan Anadolu mozayiğinde sözü edilmesi gereken ve bugün de izlerine rastladığımız başka uygarlıklarda vardır. Demir Çağında incelenmesi gerekenler arasında Karia ve Lykia uygarlıklarını sayabiliriz. Hint-Avrupa ailesinden olan dilleri Hitit öncesi ögeler taşımaktadır. Karialıların daha önceleri Batı Anadolu’da yerleşmiş oldukları bilinen Leleglerden, Lykia’lıların ise Luvilerden geldikleri sanılmaktadır. Lykia uygarlığının en özgün örnekleri arasında kayalara oyulmuş anıtlar yer almaktadır.

Lydia devletinin M.Ö. 546 yılında son bulmasıyla İranlılar Ege Denizi kıyılarına kadar tüm Anadolu’yu ellerine geçirdiler. Pers egemenliği M.Ö. 333 yılına değin sürdü. Bu dönemden sonra yerli kültür gelişiminin yerini Batıdan gelen yeni etkiler ve bunun sonucunda ortaya çıkan bir kültür almaya başladı.



KAYNAKLAR
1. “İnsanın Ataları”, L.S.B. Leakey, Çeviri G. Arsebük, TTK Yayınları.

2. “İnsan ve Kültür”, Bozkurt Güvenç, Remzi Kitabevi.

3. “İnsan ve Evrim”, Güven Arsebük, Ege Yayınları.

4. “Tarih Öncesi İnsan”, R.J. Braidwood, Çeviri B.Altınok, Ark. ve Sanat Yayınları.

5. “Yakın şark”, M. şemseddin Günaltay, TTK Yayınları.

I. Elam ve Mezopotamya

II. Anadolu

III. Suriye ve Filistin

IV.1. Perslerden Romalılara Kadar

IV.2. Romalılar Zamanında Kapadokya, Pont ve Artaksiad Krallıkları

6. Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi (6 cilt), Görsel Yayınlar.

7. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

8. “Yakındoğu’nun En Eski Uygarlıkları”, J. Mellaart, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

9. “Eski Anadolu Tarihi”, Füruzan Kınal, TTK Yayınları.

10. “Eskiçağ Tarihinin Ana Hatları”, Bülent İplikçioğlu, Bilim Teknik Yayınevi.

11. “Anadolu’da Bronz Çağı Kentleri”, Sevgi Aktüre, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

12. “Hitit Mimarlığı”, W. Schirmer, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

13. “Doğu Anadolu ve Urartular”, Afif Erzen, TTK Yayınları.

14. “Antik Çağda Kentler Nasıl Kuruldu”, R.E. Wycherley, Ark. ve Sanat Yayınları.

15. “Coğrafya”, Strabon, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

16. “Arkeoloji Sözlüğü”, Secda Saltuk, İnkilap Kitabevi.

17. “100 Soruda Mitologya”, Behçet Necatigil, Gerçek Yayınevi.

18. “Mitoloji Sözlüğü”, Azra Erhat, Remzi Kitabevi.

19. “Arkeolojik Kazı Sistemi El Kitabı”, Veli Sevin, Ark. ve Sanat Yayınları.

20. “Eski Çağda Ege Bölgesi”, George E. Bean, Arion Yayınevi.

21. “Antik Numismatik ve Anadolu”, Oğuz Tekin, Ark. ve Sanat Yayınları.

22. “Taş Çağından Osmanlıya Anadolu”, Erhan Akyıldız, Milliyet Yayınları.

23. “Anadolu Arkeolojisinin ABC’si”, Veli Sevin, Simavi Yayınları.

24. “Anadolu Uygarlıkları”, Ekrem Akurgal, Net Yayınları.